Omega i NASA


Pierwsze Speedmastey w kosmosie: Program Merkury

Pierwszy raz Speedmaster został przetestowany podczas lotu w kosmos znajdując się na ręku Waltera Schirry na pokładzie kapsuły Sigma 7 w październiku 1962 roku (Program Merkury). Zegarek ten nie był oficjalnym wyborem NASA, a prywatnym zegarkiem Shirry (numer referencyjny zegarka CK2998: drugi model Speedmastera).

Zegarek sprawował się doskonale i został wykorzystany jako zapasowy wzorzec czasu dla zegara pokładowego. Pomiar czasu w kapsule odbywał się wyłącznie wewnątrz statku, dlatego zegarki astronautów nie musiały przechodzić specjalistycznych testów, ponieważ żaden z astronautów nie wychodził w przestrzeń kosmiczną.

Podczas ostatniej Misji Merkury, Gordon Copper (numer referencyjny zegarka CK2998) nosił zarówno chronograf Omegi jak i Bulovę Accutron Astrpnaut. Dzięki temu można było porównać dokładność Omegi z manualnym naciągiem do nowego elektronicznego zegarka firmy Bulova.. Zegarek Omegi został wykorzystany podczas sekwencji odpalania rakiet podczas powrotu na ziemię.

Wraz z nadejściem programów Gemini oraz Apollo, pojawiła się potrzeba wyposażenia astronautów w naręczne czasomierze, które miały im pomóc podczas wyjść w przestrzeń kosmiczną i wykonywania zadań w tym środowisku (takich jak na przykład: spacery kosmiczne, pomiar czasu podczas wykonywania fotografii, oraz orientowanie się w stopniu opróżnienia akumulatorów). Taki zegarek musiał działać w próżni oraz być odporny na zmiany temperatur oraz ciśnienia.


Walter Schirra w kapsule Sigma 7

Program Gemini

W roku 1962, NASA zdecydowała wyposażyć swoich astronautów w dokładne i niezawodne naręczne chronografy.

Donald K Slayton, szef wszystkich zadań związanych z załogą podjął działania w celu wyłonienia odpowiednich chronografów:

Na potrzeby testów porównawczych, NASA zakupiła chronografy różnych marek od firmy Corrigan's, dużego dystrybutora zegarków z Huston w Teksasie (według niektórych źródeł zakupów zegarków dokonywano także w innych sklepach). Zakupiono zegarki następujących firm: Elgin, Benrus, Hamilton, Mido, Piccard, Omega, Bulova, Rolex, Longines i Gruen (jednak zgodnie z danymi będącymi w posiadaniu Omegi marek chronografów było jedynie sześć - po dwie sztuki każdego modelu). Wiadomo, że cena Speedmasterów wyniosła 82,50 dolara za sztukę.

Wstępna selekcja

Gdy zegarki dotarły do NASA dokonano ich wstępnej selekcji, która przeprowadzana była zgodnie z poniższymi wytycznymi:


Omega podczas testów NASA


Omega podczas testów NASA

Po wstępnej selekcji jedynie trzy spośród wymienionych marek zostały dopuszczone do właściwych testów porównawczych. Omega (mechanizm Omega 321) , Rolex (mechanizm Valjoux 72) i Longines (mechanizm Longines 13 ZN).


Omega podczas testów NASA

Nie jest znany (przynajmniej w momencie pisania tekstu) dokładny model Omegi jaki brał udział w testach. Przypuszcza się, że mógł to być 105.012, jednak nie znaleziono dokumentów potwierdzających tę tezę. Z pewnością jednak był to zegarek na werku 321.


Edward White podczas pierwszego amerykańskiego EVA: Gemini IV

1965 - pierwszy program kwalifikacyjny:




Speedmaster podczas testów kwalifikacyjnych

Rezultaty testów

Omega Speedmaster: przyspieszyła 21 minut podczas testu dekompresyjnego i późniła się o 15 minut w czasie testu przyspieszenia. Warstwa luminescencyjna zeszła podczas testów.

Rolex Daytona:zegarek zatrzymał się dwa razy podczas testu względnej wilgotności oraz testu wysokiego ciśnienia kiedy wskazówka sekundowa zawinęła się i przytrzymywała pozostałe wskazówki.

Longines Wittnauer: Szkło wygięło się i odpadło podczas testów wysokiego ciśnienia. Sytuacja powtórzyła się w przypadku testu dekompresji.

Podsumowanie: Chronograf firmy Omega zachowywał się w sposób zadawalający.

W roku 1965, NASA wybrała Omegę Speedmaster Professional jako oficjalny zegarek programu kosmicznego.

Podczas pierwszego lotu Gemini (GT3) z astronautami Grissomem i Youngiem, Speedmaster stał się częścią wyposażenia przydzielanego astronautom. Zegarek był noszony na zewnętrznej stronie kombinezonu dzięki zastosowaniu długiego materiałowego paska.


Speedmaster Edwarda Whitea

Speedmaster znajdował się na ręce astronauty Edwarda Whitea podczas pierwszego spaceru kosmicznego w roku 1965 (jako ciekawostkę należy uznać fakt, że Omega sama dowiedziała się o wyborze Speedmastera na oficjalny zegarek astronautów dopiero po obejrzeniu transmisji z lotu Whita). Każdy z astronautów biorących udział w programie Gemini nosił dwa zegarki Speedmaster. Jeden z nich był ustawiony na czas misji, natomiast drugi na czas Huston.


Speedmaster zakwalifikowany do lotów kosmicznych

1967 - Program Apollo

Dzięki swym osiągnięciom i niezawodności podczas programu Gemini Speedmaster Pro został wybrany ponownie jako oficjalny chronograf NASA w projekcie Apollo.


Wyposażenie astronautów w czasie Programu Apollo

Każdy astronauta nosił jeden zegarek ze standardowego przydziału podczas lotu. Jednakże większość astronautów nosiła dwa zegarki podczas misji. Jako zegarki zapasowe wybieranli oni często zegarki innych producentów niż Omega.


Buzz Aldrin

Pierwszy zegarek na Księżycu?

Jako, że Speedmaster był oficjalnym chronografem programu Apollo był on noszony przez Franka Bormana podczas pierwszej załogowej wyprawy na orbitę Księżyca w czasie Świąt Bożego Narodzenia w roku 1968.

Wiele osób myśli, że pierwszy zegarek na Księżycu znajdował się na ręku Neila Armstronga. Jednak nie jest to prawdą gdyż nie posiadał on na ręku Speedmastera podczas swojego pierwszego wyjścia na powierzchnię księżyca. Zegar pokładowy w lądowniku księżycowym nie działał w sposób odpowiedni więc Armstrong zostawił swój zegarek jak zamiennik zegara pokładowego

Nasz zegar pokładowy wysiadł i zdecydowaliśmy, że lepiej będzie gdy zostawimy jeden z naszych zegarków naręcznych wewnątrz na wypadek gdyby drugi (ten który zostanie zabrany na powierzchnię) uległ uszkodzeniu. Wtedy mielibyśmy przynajmniej jeden zegarek, który zastąpiłby zegar pokładowy w wypadku gdybyśmy nie mogli go ponownie uruchomić - z raportu technicznego Armstronga z roku 1969 roku.

Z tego powodu pierwszym zegarkiem na Księżycu był Speedmaster Aldrina.


Aldrin na powierzchni Księżyca

Jakie Speedmastery posiadali Armstrong, Collins i Aldrin?

Sięgając do danych odnośnie pierwszych lotów kosmicznych przetrzymywanych w National Air and Space Museum dowiadujemy się ,że:


Buzz Aldrin

Czy Speedmaster był jedynym zegarkiem na Księżycu?

Astronauta David Scott biorący udział w misji Apollo XV w liscie z 1996 roku napisał- Nie przypominam sobie abym patrzył na swój zegarek po wyjściu na zewnątrz statku. W kabinie po EVA-2 zauważyłem, że szkło mojej Omegi wyskoczyło w którymś momencie podczas mojego wyjścia. Z tego powodu podczas trzeciego wyjścia (EVA-3) użyłem mojego zapasowego zegarka marki Waltham o podobnych parametrach. Poradził sobie świetnie nawet podczas wyższych temperatur panujących podczas EVA-3.

Które modele Speedmastera były noszone na Księżycu?

Na pewno były to przynajmniej dwa modele Aldrina i Armstronga: 145.012 oraz 105.012 (obydwa wyposażone w mechanizm 321).

Thomas Stafford nosił 105.003 podczas misji Apollo X. Był to ten sam zegarek, który Stafford użytkował podczas misji Gemini VI oraz Gemini IX.

Astronauta Ronald Evans w czasie misji księżycowej Apollo XVII nosił 105.012 lub 145.012 o numerze NASA #061. Apollo XVII było ostatnią misją księżycową (miała miejsce w grudniu 1972 roku). Póki co nie udało się ustalić czy jakikolwiek późniejszy model Speedmastera był noszony na Księżycu.

Wypowiedź Omegi w tej sprawie: Bez jednoznacznego potwierdzenia ze strony NASA, jest oczywistym, że lądowanie na Księżycu odbywało się przy udziale Speedmasterów na kalibrze 321, przetestowanych przez NASA, z tego powodu wszystkie dostarczone w 1968 roku nie miały szans na odbycie tej podróży, gdyż agencja miała aż nadto zegarków zaopatrzonych w 321 w magazynach!

Ta informacja na temat stanów magazynowych NASA została potwierdzona w dokumencie z 1972 roku dotyczącym zapasu zegarków: NASA zakupiła w sumie 97 chronografów. Zegarki te zostały wykorzystane w załogowych misjach poczynając od Gemini III. Z tych 97 zegarków, 17 nie może być już użytkowanych lub zostało zgubionych. W roku 1972 na stanie pozostawało 20 nieużywanych zegarków zgromadzonych w centrum lotów. Pozostałe sztuki (60) były już używane lub zostały wysłane na niezbędny serwis by być w zgodzie ze specyfikacją.


Richard Gordon Apollo XII

Podsumowanie:

Pierwszym zegarkiem na Księżycu był Speedmaster Aldrina 145.012 zaopatrzony w kaliber 321.

Przynajmniej jeden zegarek innej firmy niż Omega był noszony na Księżycu (Watham Davida Scotta podczas misji Apollo XV).

Wiadomo o trzech typach Speedmasterów noszonych na Księżycu (105.003, 105.012 oraz 145.012 - wszystkie oparte o kaliber 321).

Zgodnie z informacjami Omegi żaden inny typ Speedmasterów nigdy nie był na Księżycu, wykluczając teorię o Speedmasterach na kalibrze 861 (przynajmniej jako oficjalne zegarki).

Nie ma jakichkolwiek dowodów aby Speedmaster 145.022 zaopatrzony w kaliber 861 był kiedykolwiek noszony na Księżycu.

Który model to zatem Moon Watch?

Zabawne, ale prawdziwym Moon Watchem nie jest zegarek z wygrawerowanym napisem "the first watch on the moon" (pierwszy zegarek na Ksieżycu), 145.022 tylko poprzednie modele 105.003, 105.012 oraz 145.012!


Dekiel Speedmastera 145.022

Nie oznacza to jednak, że 145.022 nigdy nie brał udziału w misji Apollo: Donald K Slayton nosił zegarek (jego zdjęcie można znaleźć w Time Capsule), który bez wątpienia jest modelem 145.022, który był noszony podczas misji Apollo-Soyuz.

Bulova kontra Omega

Wykorzystanie szwajcarskich chronografów w amerykańskim programie kosmicznym spotykało się politycznym oporem ze strony kilku amerykańskich producentów, a zwłaszcza Bulova Watch Company. W początkowym okresie programu kosmicznego, Bulova nie produkowała chronografów, jednak wywierała widoczne naciski na NASA by ta korzystała z produktów Bulovy. Odbyło się kilka różnych spotkań z oficjelami z NASA w celu promocji tych produktów.

Podsumowanie programu Apollo zblizało się wielkimi krokami wraz z misja Apollo XVII zaplanowaną na grudzień 1972 roku. Wraz ze zbliżaniem się tej daty, firma Bulova stawała się coraz bardziej pewna, że jej produkty zostaną wykorzystane w czasie ostatniej załogowej misji księżycowej. Generał Bradley (Prezes Bulovy), uświadomił sobie, że niemożliwym będzie odsunięcie Omegi od tego programu, więc zmienił strategię w celu uzyskania wsparcia od najwyższych urzędników w rządzie USA.

Problem zegarka został podjęty w kongresie, który zadał pytanie, dlaczego w amerykańskim programie kosmicznym utrzymywanym z pieniędzy amerykańskich podatników nie wykorzystuje się zegarków produkowanych na terenie Stanów Zjednoczonych?

Z tego powodu administrator z NASA James Fletcher zdecydował, że jeśli Bulova dostarczy odpowiedni chronograf, zostanie on wykorzystany w czasie ostatniej misji Apollo. Bulova upierała się przy zdaniu, że chronografy wybierane przez NASA powinny być zgodne z regulacjami "buy American" (kupuj amerykańskie) ustalonymi przez Senat.


Bulova "Astronaut"

Drugi program kwalifikacyjny.

W sierpniu 1972 roku, szesnaście firm zostało poinformowanych przez NASA że Centrum Lotów Kosmicznych (MSC) planuje stworzenie listy kwalifikowanych produktów dla prawdopodobnej produkcji w przyszłości zegarków dla astronautów.

Na liście tej znaleźli się Breitling, Bulova , Elmore, Elgin, Forbes, Girard-Perregaux, Gruen, Hamilton, Heuer, LeJour, Longines-Wittnauer, Omega, Rolex, Seiko oraz Zodiac.

Zarówno Bulova jak i Omega były w stanie sprostać założeniom regulacji "Buy American Act", w myśl której 51% produktu powinno być wytworzone w Stanach Zjednoczonych.

Aby być w zgodzie z regulacjami Omega produkowała swoje salowe koperty do Speedmasterów Pro w Luddington, Michigan w firmie Starr Watch Case Company. Szkła do zegarków były przywożone ze Szwajcarii do Starr Watch Company gdzie były montowane. Kompletna koperta wraz ze szkłem była następnie przewożona do Hamilton Watch Company w Lancaster, w Pennsylvanii w celu inspekcji i testów. Następnie koperty wraz ze szkłami transportowano do Szwajcarii, gdzie instalowano mechanizmy a cały zegarek przechodził ostateczną inspekcję i był przygotowywany do testów środowiskowych.

Bulova dostarczyła do testów 16 chronografów. Dopiero później okazało się, że zostały one wyprodukowane w Szwajcarii a następnie kupione przez firmę związaną z Bulova, Universal Geneve. Następnie wszystkie zegarki były rozbierane w laboratorium Bulovy gdzie dorabiano im nowe szkła, tarcze, koronki oraz kilka innych części. Pozostawiano oryginalne mechanizmy oraz dekle.

Gdy firmie zarzucono fakt, że zegarki były w zasadzie szwajcarskimi chronografami, Bulova oznajmiła, ze zainwestowała 23.000 dolarów na badania i wyposażenie procesu produkcyjnego, przez co spełniała założenia programu "Buy American Act."


Omega na specjalnym pasku

Testy kwalifikacyjne w 1972 roku

W testach wykorzystano zgodnie z materiałami Omegi model 145.022

  1. Test próżni
    Chronograf był wystawiony na działanie próżni 1*10-6torra przez 72 godziny. Przez pierwsze dziesięć godzin testów temperatura była podnoszona do 160 (+/-10) stopni Farenheita. Temperatura wracała do 78(+/-10) stopni Farenheita na koniec testu.
  2. Test atmosfery tlenowej i temperatury
    Zegarki były umieszczane w atmosferze złożonej w 95% (+/-5%) z tlenu przy ciśnieniu 5 +/- 0.1 i temperaturze 155 +/-5 stopni Farenheita na 72 godziny. Próbki gazu z komory były analizowane z normą D-NA-0002.
  3. Test niskiej temperatury
    Temperatura była obniżana do 0+/-5 stopni Farenheita, która była utrzymywana przez 10 +/-0.5 godzin. Zegarki musiały wrócić do stanu sprzed testu przez rozpoczęciem kolejnych prób.
  4. Test przyspieszenia
    Zegarki miały być wystawione na dwadzieścia uderzeń o sile 2 g w każdym kierunku.
  5. Test losowych wibracji
    Zegarki były wystawione na działanie sił 7.8 g przez 5 +/-0.1 minut a następnie przez siły 3.2g przez 12 +/-0.1 minut.
  6. Test dla mechanizmów elektromechanicznych
    W wyniku testu zegarki wyposażone w mechanizmy elektryczne musiały spełnić normę Mil-STD-461A
  7. Test wilgotności
    Zegarki były wystawione na działanie wilgotnego środowiska zgodnie z normą MIL-STD-810B przy minimalnej temperaturze wynoszącej 68 stopni Farenheita i maksymalnej 120 stopni Farenheita.



Speedmaster w czasie testów

Wyniki testów:
Podczas testów wilgotności zegarek Bulovy zatrzymał się trzykrotnie. Zrobił to również podczas testów przyspieszenia. Zgodnie z przyjętymi kryteriami zegarek firmy Bulova nie nadawał się do wykorzystania w czasie misji Apollo.

Testy kwalifikacyjne w roku 1978

Temat zegarków dla astronautów przycichł na kilka lat aż do roku 1976 kiedy to Bulova znowu zainteresowała się dostawami zegarków dla misji amerykańskich wahadłowców. NASA ponownie została zmuszona do zaproszenia firm na testy porównawcze. Termin testów był stale przekładany tak by Bulova mogła w nich uczestniczyć.

We wrześniu 1978 roku zegarki, które miały szansę brać udział w programie ponownie poddano próba, mającym na celu sprawdzenie ich przydatności w warunkach pozaziemskich.

Testowano
Testy były przeprowadzane przez dwa niezależne laboratoria. Jedno znajdowało się w Obserwatorium Neuchatel w Szwajcarii natomiast drugim było laboratorium w Chatsworth w Kalifornii.

Omega zgłosiła do testów trzy różne modele: Speedmaster Professional (kaliber 861) Speedmaster "125" (kaliber 1041) oraz Speedsonic (kaliber kamertonowy 1255).

Technicy przeprowadzający testy potwierdzili, że z dostarczonych przez Bulovę zegarków żaden nie był wystawiony na działanie wszystkich testów. Jeden z zegarków nie przeszedł testu słonej mgły, jak również wszystkie trzy poległy na testach w próżni. Uznano zatem, że chronografy Bulovy nie są odpowiednimi zegarkami spełniającymi wymagania misji.

Po raz kolejny Omega Speedmaster Professional przeszła wszystkie testy środowiskowe i uzyskała najwyższe wyniki przy zachowaniu najniższej ceny. Dlatego ponownie oferta tego producenta została uznana za najkorzystniejszą. Zegarki zostały zaoferowane NASA w cenie 0.01 dolara za sztukę. NASA zakupiła 56 zegarków po przeprowadzeniu powyższych testów.


Trzy Omegi dostarczone NASA do testów w 1978 roku

W kwietniu 1981 roku STS-1 czyli pierwsza misja wahadłowca wystartowała pod dowództwem komandora Johna Younga, który na ręku miał Omegę Speedmaster Pro.

Obecnie gdy loty wahadłowców stały się niemal codziennością NASA nie stawia już astronautom wymagań co do zegarków noszonych podczas misji. Jedynym wyjątkiem są tutaj zadania wykonywane na zewnątrz statku. Wszyscy astronauci znajdują się w środowisku o bezpiecznym ciśnieniu i temperaturze, jednak wciąż wielu z nich wykorzystuje jako zegarki sprawdzone Omegi Speedmaster.

W roku 1989 Związek Radziecki otwarł się w znacznie większym stopniu na Zachód dzięki czemu zegarki Omegi zostały również dostarczone Radzieckim kosmonautom (obecnie firmą, która oficjalnie dostarcza swoje produkty dla Rosyjskich kosmonautów jest Fortis).

Omegi należące do astronautów znajdujące się w muzeach

Misja Astronauta Numer NASA Muzeum w którym znajduje się zegarek
Apollo 08 William Anders # 044 United States Naval Academy, Annapolis, MD
Apollo 08 James Lovell # 060 Museum of Science and Industry, Chicago, IL
Apollo 10 Thomas Stafford # 027 National Air and Space Museum, Washington, DC
Apollo 11 Neil Armstrong # 046 National Air and Space Museum, Washington, DC
Apollo 11 Michael Collins # 073 National Air and Space Museum, Washington, DC
Apollo 12 Richard Gordon # 057 The Omega Museum, Bienne, Switzerland
Apollo 14 Alan Shepard # 075 Cosmosphere and Space Center, Hutchinson, Kansas
Apollo 14 Edgar Mitchell # 077 U.S. Astronaut Hall of Fame, Titusville, Florida
Apollo 15 Alfred Worden # 045 Wypożyczony przez niego z Muzeum Smithsonian
Apollo 17 Ronald Evans # 061 Cosmosphere and Space Center, Hutchinson, Kansas



Od góry: Speedmaster CK 2998, którego nosił Walter Schirra podczas misji Sigma; Speedmaster 105.003, którego nosił Thomas Stafford podczas misji Gemini VI, Gemini IX oraz Apollo X; Speedmaster 105.012, którego nosił Richard Gordon podczas misji Apollo XII

Zegarki astronautów w Muzeum Omegi

W roku 2004 w Muzeum Omegi w Bienn znajdowały się trzy zegarki amerykańskich astronautów:

Program This Week in Space z 20 lipca 2010 roku, w którym zawarto kilka ciekawych informacji na temat misji kosmicznych oraz zegarków Omegi w nich uczestniczących.



Wspomnienia osób związanych z misjami kosmicznymi:











UWAGI:
1) Tekst w znacznej części jest tłumaczeniem artykułu ze strony speedmaster-mission.net, z której pochodzi również część wykorzystanych zdjęć.